×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Objawy chorób skóry: zmiany skórne, wykwity skórne

lek. Magdalena Wiercińska

Wykwity skórne to zmiany na skórze, które są objawami chorób skóry. W poszczególnych chorobach wykwity mają charakterystyczny wygląd – kolor, kształt, postać, lokalizację i na tej podstawie dermatolog zwykle jest w stanie ustalić rozpoznanie. Zmiany skórne się mogą zmieniać w czasie oraz ustępować z pozostawieniem blizny lub bez niej. Do wykwitów należą: plama, grudka, guzek, guz, pęcherzyk, pęcherz, krosta, bąbel, a także nadżerka, przeczos, pęknięcie i rozpadlina, łuska, strup, owrzodzenie oraz blizna.

Co to są wykwity skórne?

Wykwity skórne to zmiany na skórze będące objawami jej choroby. Podstawą diagnostyki dermatologicznej jest prawidłowa umiejętność ich oceny i różnicowania.

Wykwity skórne dzieli się tradycyjnie na pierwotne i wtórne:

  • pierwotne wykwity są zazwyczaj bezpośrednim wynikiem rozwoju procesu chorobowego w skórze
  • wykwity wtórne na ogół rozwijają się z pierwotnych i są ich następstwem.

Nie jest to jednak reguła, ponieważ w niektórych przypadkach, nawet we wczesnym okresie choroby nie udaje się stwierdzić wykwitów pierwotnych, które mogą być krótkotrwałe.

Wyróżnia się następujące wykwity pierwotne:

  • plama
  • grudka
  • guzek
  • guz
  • pęcherzyk
  • pęcherz
  • krosta
  • bąbel.

Wtórne wykwity obejmują:

  • nadżerkę
  • przeczos
  • pęknięcie i rozpadlinę
  • łuskę
  • strup
  • owrzodzenie a także
  • bliznę.

Wykwity pierwotne

Plama

Fot. 1. Plamy (bielactwo nabyte); w centrum widoczna nadżerka pokryta strupem

Fot. 2. Plamy rumieniowe

Plama to zmiana zabarwienia skóry na ograniczonej powierzchni, leżąca w poziomie skóry, tj. niewyczuwalna przy dotyku. Plamy mogą mieć różną wielkość, kolor i lokalizację. Mogą też towarzyszyć im różne objawy – świąd, pieczenie, łuszczenie się skóry, nadmierne ucieplenie skóry w okolicy plamy. Jeśli plamy występują na całym ciele, mówimy o wysypce (lub osutce) i opisujemy jej cechy charakterystyczne, np. wysypka drobnoplamista (kiedy plamy są niewielkie). Plamy mogą się zlewać się w większe ogniska, a także ulegać ewolucji – zmiana skórna, która początkowo była np. grudką lub pęcherzem może się zmienić w plamę.

1. Plamy z zaburzeń ukrwienia

Plamy związane z przekrwieniem. Plamy te powstają na skutek poszerzenia naczyń krwionośnych i są najczęściej zmianami zapalnymi. Wykwity tego typu przejściowo bledną przy ucisku. W zależności od wielkości wyróżnia się

  • plamy rumieniowe: małe, najczęściej liczne wykwity, mogące się zlewać i tworzyć zmiany o charakterze wielokolistym, obrączkowatym. Obserwuje się je często w przebiegu chorób zakaźnych (orda, różyczka, płonica) i w wysypkach (osutkach) polekowych
  • rumienie są wykwitami większymi od plam rumieniowych. Mogą mieć charakter przelotny, czyli chwilowy, ustępujący bez leczenia – związane są ze zwiększonym przepływem krwi przez naczynia skórne (np. rumień emocjonalny, rumień wywołany przez związki naczyniorozszerzające) lub trwały – najczęściej w wyniku przekrwienia związanego ze stanem zapalnym, np.: odczyn fototoksyczny i fotoalergiczny, róża
  • erytrodermia jest uogólnionym stanem zapalnym skóry. Skóra jest zaczerwieniona jednolicie na większej powierzchni, obrzęknięta z nadmiernym złuszczaniem naskórka. Częstymi objawami towarzyszącymi są świąd, niekiedy powiększenie węzłów chłonnych, podwyższona temperatura, dreszcze, złe samopoczucie.

Plamy związane z niedokrwieniem – powstają na skutek zmniejszonego napływu krwi tętniczej (np. wskutek zimna), utrudnionego odpływu krwi żylnej (niewydolność żylna), zmian hematologicznych (poliglobulia, kriofibrynogenemia). Plamy mają barwę siną i spowodowane są odtlenowaniem krwi na poziomie tkankowym.

2. Plamy spowodowane zaburzeniami unaczynienia

Związane są z trwałym rozszerzeniem naczyń włosowatych.

  • plamy naczyniowe wrodzone – np. znamię ogniste, naczyniaki
  • plamy naczyniowe nabyte – np. teleangiektazje (trwałe rozszerzenie naczyń), pajączki naczyniowe, naczyniaki starcze (zobacz: Żylaki).

3. Plamy wybroczynowe

Powstają wskutek wylewu krwi do skóry. Cechą charakterystyczną jest to, że nie bledną przy ucisku. Barwa plam zależy od głębokości, na której one występują (powierzchowne – barwa czerwona, głębsze – barwa sina) i od upływu czasu – początkowo są czerwone, następnie sine, a później przybierają kolor brunatny.

Grudka

Fot. 3. Grudka

Grudka jest wykwitem wyniosłym ponad powierzchnię skóry i odgraniczonym od otoczenia. Przy dotyku grudka jest wyraźnie wyczuwalna. Ustępuje bez pozostawienia blizny. Grudki mają wielkość od 1mm do 1cm. Większe wykwity powstałe ze zlania się grudek określa się mianem blaszek (tarczek).

Wyróżniamy:

  • grudki naskórkowe – zmiany dotyczą tylko naskórka – brodawki zwykłe, brodawki płaskie, kłykciny kończyste
  • grudki skórno-naskórkowe – polegają na występowaniu zmian zarówno w naskórku, jak i w skórze właściwej (liszaj płaski, łuszczyca)
  • grudki skórne – polegają na zmianach w obrębie skóry właściwej bez wyraźnych odchyleń ze strony naskórka (obrzękowe w rumieniu wielopostaciowym wysiękowym, naciekowe – w kile).

Guzek

Fot. 4. Guzek

Fot. 5. Guzek (znamię skórne)

Guzek to wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry (do wielkości 1 cm), dobrze odgraniczony od otoczenia. Jest wyraźnie wyczuwalny dotykiem, ustępuje z pozostawieniem blizny. Zmiany dotyczą tkanki łącznej skóry właściwej.

Guzki są charakterystycznymi wykwitami dla przewlekłych chorób ziarniniakowych, jak: gruźlica, sarkoidoza, kiła. Mogą także powstawać w wyniku zaburzeń metabolicznych (nagromadzenie materiału depozytowego: kępki żółte) lub choroby nowotworowej (czerniak guzkowy, postać guzkowa raka podstawnokomórkowego). Guzki często wykazują tendencję do rozpadu i tworzenia owrzodzeń.

Guz

Guz to wyniosły ponad powierzchnię skóry wykwit, który wywodzi się z głębokich warstw skóry i tkanki podskórnej. Ustępują z pozostawieniem blizny (z wyjątkiem rumienia guzowatego, grzybicy głębokiej i ziarniniaka grzybiastego). Wielkość guza przekracza 1 cm.

Pęcherzyk

Pęcherzyk jest małym wykwitem (średnicy do 1 cm), wyniosłym ponad powierzchnię skóry, wypełnionym płynem. Pęcherzyki powstają np. przy poparzeniu skóry II stopnia albo na stopach w miejscu, gdzie obciera but.

Pęcherz

Fot. 6. Pęcherzyk

Fot. 7. Pęcherz

Fot. 8. Krosta

Pęcherz to wyniosły ponad powierzchnię skóry wykwit, zawierający płyn, którego średnica przekracza zwykle 1 cm.

Pęcherze powstają na skutek rozwarstwienia poszczególnych warstw naskórka lub na granicy skórno-naskórkowej. Wyróżnia się następujące typy pęcherzy:

  • pęcherze podrogowe, które leżą powierzchownie. Ich pokrywę stanowi wyłącznie warstwa rogowa, natomiast dno warstwa komórek kolczystych. Są one nietrwałe, mają cienką i wiotką pokrywę, która ulega przerwaniu w wyniku czego tworzy się nadżerka, pokrywająca się wkrótce strupem. Tego typu wykwity występują w pęcherzycy liściastej, odmianie pęcherzowej liszajca zakaźnego
  • pęcherze śródnaskórkowe (akantolityczne) – powstają w warstwie kolczystej w wyniku utraty łączności pomiędzy komórkami. Pęcherze są duże, często wiotkie. Typowo występują w pęcherzycy zwykłej
  • pęcherze podnaskórkowe – ich pokrywę stanowi cały naskórek. Są one dobrze napięte, stosunkowo trwałe i oporne na urazy mechaniczne. Powstają w pemfigoidzie, w nabytym pęcherzowym oddzielaniu się naskórka, opryszczkach ciężarnych, chorobie Duhringa (zobacz: Pemfigoid pęcherzowy, Zapalenie opryszczkowate skóry, Nabyte pęcherzowe oddzielanie się naskórka).

Krosta

Krosta jest drobnym wykwitem, wyniosłym ponad powierzchnię skóry i wypełnionym od początku treścią ropną. Krosty występują np. w trądziku.

Bąbel

Bąbel to wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry, szybko powstający i ustępujący bez pozostawienia śladu. Powstanie bąbla związane jest z obrzękiem podścieliska łącznotkankowego skóry właściwej na skutek zwiększonej przepuszczalności naczyń skórnych.

Bąbel charakteryzuje się barwą porcelanowo białą lub różową, wyraźnym odgraniczeniem od otoczenia i znaczną spoistością. Pojawieniu się bąbli towarzyszy zazwyczaj świąd, który może być bardzo nasilony. Są to wykwity spotykane po oparzeniu pokrzywą lub w grupie chorób zwanych pokrzywkami.

Wykwity wtórne

Nadżerka jest powierzchownym ubytkiem naskórka, który ustępuje bez pozostawienia blizny. Nadżerki tworzą się w miejscu wykwitów pierwotnych: pęcherzyków, pęcherzy, krost, sączących grudek.

Przeczos

Fot. 9. Przeczos

Przeczos linijny ubytek naskórka będący następstwem drapania. Odmiennie niż nadżerki, przeczosy występują w skórze niezmienionej na skutek mechanicznych urazów.

Pęknięcie, szczelina

Pęknięcie, szczelina jest płytkim linijnym ubytkiem skóry dotyczącym głównie naskórka. Występuje w okolicach, gdzie skóra narażona jest na napinanie i rozciąganie (okolica otworów naturalnych, brodawek sutkowych, dużych stawów). Czynnikami predysponującymi do pęknięć są: suchość skóry i jej wzmożone rogowacenie (rogowiec dłoni i stóp), obrzęk i stan zapalny (wyprzenia drożdżakowe, grzybica stóp międzypalcowa).

Rozpadlina

Rozpadlina różni się od pęknięcia głębszym usadowieniem, sięgającym do skóry właściwej. Zmiany te łatwiej ulegają wtórnemu zakażeniu, goją się z pozostawieniem blizny.

Łuska

Fot. 10. Łuska

Fot. 11. Strup

Fot. 12. Owrzodzenie

Łuska jest wykwitem powstającym w wyniku niepełnego oddzielania się powierzchownych, zrogowaciałych warstw naskórka.

Ze względu na wielkość łusek wyróżniamy: złuszczanie otrębiaste (łupież skóry owłosionej głowy, przyłuszczyca plackowata drobnoogniskowa, odra) i złuszczanie płatowe (erytrodermie, płonica, choroba Kawasakiego).

Strup

Strup – wykwit powstający na skutek zasychania na powierzchni skóry płynu surowiczego, ropnego lub surowiczo-krwawego z resztkami rozpadłych komórek, krwinek i bakterii. Następstwem strupów pokrywających nadżerki są przejściowe przebarwienia, natomiast pokrywających owrzodzenia – blizny.

Owrzodzenie

Owrzodzenie jest ubytkiem naskórka i skóry właściwej ustępującym z pozostawieniem blizny. Owrzodzenia mogą powstawać na skutek:

  • chorób naczyń żylnych, tętniczych, limfatycznych
  • na skórze niezmienionej w wyniku działania czynników fizycznych, chemicznych, urazów mechanicznych, długotrwałego ucisku
  • rozpadu guzów, guzków, krost
  • w przebiegu niektórych chorób infekcyjnych, a także chorób tkanki łącznej.

Blizna

Blizna jest tkanką łączną włóknistą wypełniającą miejsce uszkodzenia skóry właściwej. Odmiany blizn:

  • blizny przerosłe – wyniosły, nierówny rozrost tkanki bliznowatej ponad poziom otaczającej skóry (blizny pooparzeniowe), blizny przerosłe są często grube i twarde
  • bliznowce – podobne do blizn przerosłych. Różnią się jednak tym, że oprócz obszaru uszkodzenia skóry zajmują także otaczającą skórę, niezmienioną chorobowo. Bliznowce pojawiają się po pewnym czasie od zagojenia rany
  • blizny zanikowe – najczęściej bywają zejściem stanu zapalnego. Leżą w powierzchni skóry lub są zapadnięte, cienkie, marszczące się bibułkowato (DLE, zespół Grahama-Little’a, gruźlica toczniowa płaska).

23.08.2022
Zobacz także
  • Objawy skórne u dzieci: plamki, krosty, bąble
Wybrane treści dla Ciebie
  • Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej
  • Bostonka – kiedy można się zarazić? Objawy bostonki u dziecka i dorosłego
  • Trądzik odwrócony – przyczyny i sposoby leczenia
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta