×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Wszy: jak wygladają wszy. Wszawica - leczenie i zapobieganie

Wszawice należą do częstych pasożytniczych chorób skóry, przy czym najczęstsza postacią jest wszawica głowowa. Wszy głowowe, a zwłaszcza ich gnidy, typowo zajmują okolicę potyliczną i skroniową głowy owłosionej, zatem warto dokonywać profilaktycznej oceny tych lokalizacji, szczególnie u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Wszy łonowe przenoszone są natomiast poprzez kontakty seksualne, a z kolei wszawica odzieżowa może być wektorem dla groźnych dla życia patogenów

Rodzaje wszy: łonowe, głowowe i odzieżowe

Wszawica jest chorobą pasożytniczą, wywołaną stawonogiem - wszą ludzką. Najczęstszą postacią wszawicy jest wszawica głowowa, za którą odpowiedzialna jest wesz głowowa (łac. Pediculus capitis). Inne możliwe rodzaje wszawicy to wszawica łonowa (wesz łonowa, łac. Pediculus pubis) i wszawica odzieżowa (wesz odzieżowa, łac. Pediculus vestimenti).

Wszy różnią się rozmiarami. Najmniejsza wszą jest wesz łonowa, która ma wielkość około 1,5-2 mm, nieco większa jest wesz głowowa (2-3,5 mm). Wszą o największych rozmiarach jest wesz odzieżowa (3-4,5 mm). Wesz głowowa żyje około 1 miesiąca. W tym czasie składa 200–300 jaj, które dojrzewają przez 2–3 tygodnie. Charakterystycznym objawem wszawicy głowowej oraz łonowej są przytwierdzone do włosa jaja, czyli gnidy, które wraz ze wzrostem włosa przesuwają się dystalnie w stosunku do powierzchni skóry, co może stanowić pewien wykładnik długości trwania choroby.

Wszy - jak dochodzi do zakażenia?

Wszawica zarówno głowowa, jak i odzieżowa przenosi się przez bezpośredni kontakt. W przypadku wszawicy głowowej jest to często kontakt bezpośredni, ale możliwe jest szerzenie się przez choroby, kontakt pośredni, na przykład wskutek wspólnego używania kasków oraz innych zakażonych nakryć głowy czy grzebieni/szczotek. Wszawica głowowa występuje zwłaszcza wśród dzieci przedszkolnych i szkolnych. Wszawica łonowa należy z kolei do infekcji przenoszonych drogą płciową i dotyczy przede wszystkim osób dorosłych. Wesz odzieżowa przytwierdza jaja do ubrań (w miejscu szwów) i żywi się krwią ludzką. W przypadku wszy odzieżowej istotny jest aspekt epidemiologiczny, wesz odzieżowa bowiem może przenosić inne choroby, takie jak dur plamisty czy riketsjozy. Zwierzęta domowe nie uczestniczą w transmisji wszy.

Jak często występuje wszawica?

Wszy występują dość często. Wesz głowowa jest częstą chorobą pasożytniczą wśród dzieci (żłobki, przedszkola, szkoły) i może wywoływać epidemie wszawicy. Nieco rzadziej występuje wszawica łonowa. Wszawica odzieżowa występuje wśród osób skrajnie zaniedbujących higienę osobistą (osoby bezdomne).

Jak wyglądają wszy?

Wszy należą do ektopasożytów i można zaobserwować je gołym okiem na skórze owłosionej człowieka, najczęściej w postaci nimf oraz osobników dorosłych lub można uwidocznić ich jaja. Są to małe owady, które unikają światła, zatem pomocne może być zastosowanie gęstego grzebienia. W przypadku wszy głowowej (Pediculus humanus capitis; Pediculus humamus humanus) samice mają około 3–4 mm długości, samce są nieco mniejsze. Owady te mają typowo jak wśród stawonogów 3 pary odnóży, dzięki którym poruszają się, ale nie skaczą ani nie latają. Jaja (gnidy) przytwierdzone są do łodygi włosa substancją przypominajacą cement.

Wszy – zdjęcia

Wesz głowowa - zdjęcie
Wesz głowowa. Fot. istockphoto.com

Jak wyglądają gnidy?

Wszawica głowowa – gnidy
Wszawica głowowa – gnidy. Fot. Interna Szczeklika - Mały podręcznik - wersja internetowa
gnidy wszy łonowych
Wszawica na owłosieniu klatki piersiowej u pacjenta z immunosupresją – gnidy wszy łonowych. Fot. Interna Szczeklika - Mały podręcznik - wersja internetowa

Wesz głowowa, gnidy - zdjęcie
Dorosły osobnik i gnidy przyczepione do łodyg włosów. Fot. istockphoto.com
Gnidy przyczepione do łodyg włosów
Gnidy przyczepione do łodyg włosów. Fot. istockphoto.com

wszy

Wszy we włosach - zdjęcia

Wesz głowowa, gnidy - zdjęcie
Wesz głowowa i gnidy na owłosionej skórze głowy przytwierdzone do łodyg włosów. Fot. istockphoto.com
Wyczesywanie wszy za pomocą grzebienia - zdjęcie
Wyczesywanie wszy głowowych za pomocą grzebienia. Fot. istockphoto.com

wszy

Wszawica - objawy

Charakterystycznym objawem wszawicy jest intensywny świąd skóry, który jest wywołany ukłuciem wszy. W przypadku wszawicy głowowej zmiany najczęściej lokalizowane są w okolicy potylicznej i skroniowej, gdzie obserwuje się zmiany sączące często z cechami nadkażenia bakteryjnego skóry (impetiginizacja). Objawy te są wynikiem drapania i może im niekiedy towarzyszyć powiększenie węzłów chłonnych.

We wszawicy odzieżowej drażniące działanie śliny wszy odpowiada za zmiany rumieniowe, pokrzywkowe i grudkowe. Często wtórnie do drapania rozwijają się linijne nadżerki, zwane przeczosami. Mogą pojawić się cechy wtórnego nadkażenia bakteryjnego skóry.

W przypadku wszawicy łonowej występują charakterystyczne zmiany, tzw. plamy błękitne, czyli szaroniebieskie plamy, które są wynikiem ukłucia przez wesz i powstania krwotoku śródskórnego.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów wszawicy?

Rozpoznanie wszawicy nie wymaga konsultacji lekarskiej i leczenie może wdrożyć sam pacjent lub rodzic dziecka. Jeśli występują cechy wtórnego nadkażenia bakteryjnego lub istnieją wątpliwości diagnostyczne, należy zgłosić się do dermatologa.

Wszy - w jaki sposób lekarz stawia diagnozę wszawicy?

Wszawicę rozpoznaje się na podstawie stwierdzenia oglądaniem obecności gnid i dorosłych wszy. W przypadku wszawicy głowowej gnidy są często zlokalizowane w okolicy zausznej. W wszawicy odzieżowej należy poszukiwać gnid w szwach ubrań. Gnidy i wszy można ponadto łatwo zidentyfikować w mikroskopie, ale zwykle nie jest to konieczne.

Wszawica – leczenie

Leczenie wszawicy głowowej i łonowej jest miejscowe. Polega na stosowaniu środków przeciwpasożytniczych działających na wszy, takich jak permetryna (dostępna w formie szamponu), która zwalcza wszystkie formy pasożyta. Szampon nakłada się na włosy mokre i utrzymuje pianę co najmniej przez 10 minut, a następnie spłukuje się go wodą. Inny środek, dostępny również bez recepty to dimetikon/cyklometykon, który jest syntetycznym olejem polimetylosilikonowym, który w sposób fizyczny powleka pasożyta i wnika w przetchlinki oddechowe, uniemożliwiając mu oddychanie. Działa zarówno na wszy, jak i gnidy. Najczęściej stosowany jest w postaci sprayu, który nanosi się na całej długości włosa i pozostawia na około 1 godzinę. Z uwagi na około siedmiodniowy czas dojrzewania gnid, terapię należy powtórzyć. Ważne jest wyczesywanie gnid gęstymi grzebieniami. W celu rozpuszczenia substancji scalającej gnidę z włosami można płukać włosy w roztworze octu i wody (stosunek 1:2). Na rynku dostępne są preparaty gotowe, ułatwiające eliminację gnid, często dodawane do właściwego preparatu leczniczego.

Wszawica łonowa - leczenie

Wszy łonowe mogą występować w okolicy łonowej, pachwinowej, na udach, pachach, a także w owłosieniu klatki piersiowej, brzucha. Zdarza się, że wszy lokalizują się na brwiach, rzęsach i owłosionej skórze głowy. W przypadku wszy łonowych (wszawicy łonowej) stosuje się środki opisane powyżej, wskazane jest ponadto golenie włosów i leczenie partnerów seksualnych. Dodatkowo należy przeprowadzić dezynfekcję szczotek i grzebieni (5-minutowe zanurzenie w temp. ok. 60°C). Trzeba zbadać osoby mające styczność z chorym, najlepiej przeleczyć profilaktycznie domowników i osoby z najbliższego otoczenia osoby chorej.

Wszawica odzieżowa - leczenie

Wszy odzieżowe mogą bytować na skórze całego ciała. W przypadku wszawicy odzieżowej dezynfekcję odzieży należy przeprowadzić w szczególności ze zwróceniem uwagi na szwy, ponieważ jest to miejsce gdzie wszy odzieżowe składają jaja. Pranie odzieży w temperaturze ok. 60°C jest wystarczające. Dostępne są również przeciwpasożytnicze środki do prania. Można zastosować dodatkowo miejscowo permetrynę, choć utrzymanie prawidłowego poziomu higieny powinno być wystarczające. W przypadku stanu zapalnego na skórze leczenie polega na stosowaniu leków przeciwświądowych i miejscowych środków przeciwzapalnych.

Wszy - czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

Możliwe jest całkowite wyleczenie wszawicy, chociaż zdarzają się nawroty, zwłaszcza wszawicy głowowej. Dlatego wskazane jest powtórne przeleczenie wszawicy głowowej po około 7–10 dniach, a także leczenie osób z kontaktu. Podobnie jest w przypadku wszawicy łonowej, która przenosi się przez bezpośrednie kontakty i należy do chorób przenoszonych drogą płciową. Dzieci z wszawicą głowową nie powinny wracać do szkoły, dopóki na głowie są gnidy.

Zakończenie leczenia pacjenta i osób z kontaktu jest równoznaczne z wyleczeniem, nie ma szczególnych zaleceń co do dalszego postępowania.

Wszy - profilaktyka wszawicy

W celu zmniejszenia ryzyka zachorowania na wszawicę należy zachowywać zasady higieny i wdrożyć zasady profilaktyki, zwłaszcza wśród osób z grup ryzyka. Szczególnie narażone na wszawicę głowową, jak już wspomniano, są dzieci szkolne i przedszkolne, zatem warto u nich dokonywać okresowej inspekcji owłosionej skóry głowy w poszukiwaniu wykładników choroby (wszy, gnidy), zwłaszcza jeśli rodzic wie, że w szkole czy przedszkolu były wcześniej przypadki tej choroby.

Na rynku dostępnych jest wiele preparatów bez recepty, które można rozważyć w leczeniu profilaktycznym osób z bliskiego kontaktu. W celu ograniczenia reinfekcji zaleca się również pranie czapek, szalików, bielizny pościelowej, ręczników w wyższej temperaturze w okresie 2 dni po przeleczeniu (wg Center For Disease Control and Prevention [CDC] – wystarczająca do zabicia wszy jest ekspozycja na temperaturę powyżej 53,5°C przez 5 min). Wspólnie używane z osobą zakażoną szczotki i grzebienie należy namoczyć w gorącej wodzie przez okres 5–10 minut.

Wszawica u dzieci

Wszy u dziecka to częsty problem, zwłaszcza u dzieci przedszkolnych i szkolnych. Do zakażenia wszą głowową dochodzi na skutek bliskiego kontaktu, często „głowa do głowy”, jak w trakcie wspólnych zabaw. Źródłem zakażenia mogą także być wspólnie noszone nakrycia czy używanie tych samych grzebieni/szczotek. Objawy wszawicy u dziecka nie powinny budzić wątpliwości. Dziecko, zwłaszcza starsze, może uskarżać się na uczucie, że „ coś chodzi/ porusza się na głowie”, doświadcza także silnego świądu, może być przy tym niespokojne czy mieć trudności z zasypianiem. Warto dodać, że objawy świądowe mogą wystąpić niekiedy 4–tygodni po zakażeniu. W przypadku długo trwającej wszawicy może dojść do wtórnego nadkażenia (bakteryjnego) zmian skórnych i może wystąpić zapalenie skóry w okolicy karku. Po przeleczeniu wszawicy wskazane jest regularne dokonywanie oględzin głowy przez kolejne 2–3 tygodnie, aby ustalić czy wszy zostały całkowicie usunięte.

Szampon przeciw wszawicy, preparaty na wszy

Szampony/spraye przeciw wszawicy należy stosować zgodnie z zaleceniami producenta, zwłaszcza jeśli chodzi o czas ich aplikacji i może konieczne być ich ponowne zastosowanie po 7–9 dniach. Jeśli po 8–12 godzinach od zastosowania szamponu/sprayu nadal widoczne są żywe wszy, konieczne może być zastosowanie szamponu o innym składzie chemicznym. Bardzo pomocne w wyczesywaniu wszy i ich gnid są grzebienie, często dołączone do opakowania. Ważne jest, żeby nie stosować szamponu z odżywką lub odżywki do włosów przed użyciem preparatu przeciw wszawicy i, co więcej, nie zaleca się ponownego mycia włosów przez 1–2 dni po zastosowaniu preparatu. Aktualnie do zwalczania wszy wg CDC nie rekomenduje się profilaktycznego stosowania przeciwwszowych gumek do włosów.

19.04.2023
Zobacz także
  • Świerzb
  • Zarażenie tasiemcem psim
  • Przywrzyce
  • Diagnostyka zarażeń pasożytniczych
  • Zarażenia pasożytami (robaczyce)
  • Choroby pasożytnicze skóry (świerzb i wszawica)
Wybrane treści dla Ciebie
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta