Co to jest i jakie są przyczyny?
Liszaj płaski jest chorobą związaną z wystąpieniem charakterystycznych (zarówno w ocenie klinicznej jak pod względem obrazu histopatologicznego) zmian grudkowych na skórze i błonach śluzowych, rzadziej na paznokciach.
Przyczyny liszaja płaskiego nie są znane. Zaobserwowano częstsze występowanie liszaja płaskiego u pacjentów z różnymi chorobami autoimmunologicznymi: marskością wątroby, zapaleniem wątroby, cukrzycą. Zmiany typu liszaja płaskiego spotyka się również w reakcji przeszczep przeciwko gospodarzowi (graft versus host disease - GVHD) oraz po zastosowaniu niektórych leków: penicylaminy, soli złota, arsenu, metylodopy oraz kwasu paraaminosalicylowego (PAS).
Jak często występuje liszaj płaski?
Liszaj płaski jest dość częstą chorobą, występującą u około 1% populacji. Dotyczy z równą częstością kobiet i mężczyzn, a najwięcej zachorowań stwierdza się między 30. a 60. rż.
Jak są objawy?
W liszaju płaskim zmiany skórne pojawiają się nagle i mają charakterystyczną morfologię. Są to sinofioletowe, lśniące, płaskie, wieloboczne grudki wielkości 1-3 mm. Mają tendencję do zlewania się. Na ich powierzchni można dostrzec białawe linie, tzw. siateczkę Wickhama.
Wykwitom towarzyszy charakterystyczny świąd skóry - pacjenci głównie pocierają skórę, a nie drapią. Liszaj plaski należy do niewielkiej grupy chorób, w których kilka dni po zadrapaniu następuje linijny wysiew grudek w tym miejscu (objaw Köbnera, zob. fot. 1.). Zmiany skórne ustępują, pozostawiając pozapalne przebarwienia. Wykwity w liszaju płaskim są symetryczne. Typowa lokalizacja to: wewnętrzne powierzchnie nadgarstków, grzbiety stóp, przedramiona, przednia powierzchnia podudzi oraz okolice pępka i narządów płciowych. Zmiany mogą również dotyczyć tułowia; twarz z reguły nie jest zajęta. Choroba ma zazwyczaj charakter samoograniczający, wykwity ustępują w ciągu roku u 70% chorych, a w ciągu 2 lat u 90% chorych.
Klinicznie występuje kilkanaście odmian liszaja płaskiego:
Fot. 1. Objaw Köbnera
Fot. 2. Liszaj płaski na nadgarstkach obu dłoniCDC/Susan Linsley
Fot. 3. Liszaj płaski w jamie ustnej CDC/Robert E. Sumpter
- liszaj płaski przerosły
- liszaj płaski guzowaty
- liszaj płaski obrączkowaty
- liszaj płaski barwnikowy
- pęcherzowy liszaj płaski
- pemfigoidopodobny liszaj płaski
- liniowy liszaj płaski
- liszaj płaski dłoni i stóp
- ostry uogólniony liszaj płaski
- liszaj płaski zanikowy
- liszaj płaski mieszkowy
- liszaj płaski nadżerkowy
- liszaj płaski wywołany promieniowaniem słonecznym
- liszaj płaski w jamie ustnej
- liszaj plaski narządów płciowych
- liszaj płaski okołoodbytniczy
- liszaj płaski paznokci
W liszaju płaskim na błonach śluzowych jamy ustnej często spotyka się zmiany w postaci białawych obszarów o mlecznej barwie i układzie siateczkowatym. Zlokalizowane są one po wewnętrznej stronie policzków oraz rzadziej na czerwieni wargowej, dziąsłach i języku. Zmiany są na ogół niebolesne. Liszaj płaski paznokci może być jedynym objawem choroby. Może dochodzić do zmniejszenia grubości płytki paznokciowej, powstania podłużnych bruzd lub zagłębień płytki oraz do nadmiernego rogowacenia. Czasami może dojść do uszkodzenia fałdu paznokciowego i częściowej destrukcji paznokcia oraz wytworzenia się tzw. pterygium, czyli narastania fałdu skórnego na płytkę panokcia.
Co robić w razie wystąpienia objawów?
W przypadku wystąpienia wyżej wymienionych zmian skórnych należy się udać do dermatologa.
Jak lekarz ustala rozpoznanie?
Typowy liszaj płaski jest łatwy do rozpoznania na podstawie obrazu klinicznego. Należy go różnicować z łuszczycą drobnogrudkową, liszajopodobnymi osutkami polekowymi, świerzbem. W przypadku innych odmian klinicznych choroby rozstrzygające jest badanie histopatologiczne, które jest charakterystyczne i w miarę jednorodne dla wszystkich postaci liszaja płaskiego.
Jakie są sposoby leczenia?
Liszaj płaski ustępuje samoistnie w ciągu 2 lat u 90% chorych. Lekarz ma za zadanie złagodzić objawy choroby, które niestety nie poddają się łatwo leczeniu. W terapii miejscowej liszaja płaskiego stosuje się silne maści glikokortykosteroidowe, które spłaszczają wykwity i redukują świąd. W leczeniu ogólnym stosuje się glikokortykosteroidy w średnich dawkach oraz fototerapię (PUVA). Natomiast w opornych na leczenie postaciach liszaja płaskiego podaje się cyklosporynę i retinoidy.
